Discòurs ed Sandròun Dumèlladodès

DISCORSO 2012

Sand.: Mudnés ed Mòdna, mudnés ed l’èlta, ed la basa e dedlà da l’aqua,mudnés ingherlî dal frad Siberian e dessuplî da la néva,Zemian fort come el quérzi del nostri campagn e antigh de storia come al noster balsàmich, zitadein chersû sàtta la Ghirlandèina e ragazô nê a l’ambra dal tlòun ed Paladino, Mudnés D.O.S.(a denominazione d’origine straniera), mutinensi singol, divorzièe, coppie di fatto, e pensionèe ch’avî spusèe la badante, a-v salut tótt quant in masa.
A sam rivèe ed corsa chè in piaza Granda perché a-n vdiven l’óra ed vàder la nostra tárr finalmeint desvistida dal tlòun dla discordia.
Zemian, guardèe s-l’e bèla! Dio la strabendéssa. A gh’è vlû tant quatrèin e quatr’an ed lavor mò adèsa la pol propria fèr la stimleina la nostra Ghirlandèina.

Pul.: Meno mèl che tra tant lavor inaviée almeno un i l’han finì.

Sand.: Bein Pulonia cs’a sèltet sò, te-n seint ch’a sun adré a descarer mè. Guerda sól …da quand i v’han dê al vót, uetri dann a-n stèe piò al voster post…s- l’éra per mè, a-n v-dèva gnanch la parola.
A s’è armès al problema dal tlòun ed Paladino ch’a-n savam cs’a fèrsen. A gh’è chi dis ed màttrel al Museo, chi a l vol tgnir per n’ètra ucasion, mò s-i m’a l désen a mè,invece,al druvarév a quacèr la végna per via dla tempesta e a protézer cal soquanti pianti ed marein ch’a gh la chèv mai a salvèri dai mérel.

Sgor.: Bravo popà, che bèla idea!!

Sand.:Dounca Mudnés cum’andamia? Anch st’an a sam gnû a Mòdna per vàder s-a gh’éra quel ed nóv e a v dirò che in gir a-i ho vést sól dla gran bulàtta, e ch- i sà piò che mè l’ha dett ch’a-n sam ancàrra rivèe in fand al batòc’.
Certo che la crisi la dev éser grosa dimandi, vést che Giorgio, al noster séndech,a-l vin a lavurer a pèe perché a-n gh ha menga i sold per munter el gamm antineve in dla ciclo.

Sgor.: Mò dégh ch’a-l mátta sò el cadeini!!

Sand.:A-i ho vest in dal foi che ‘sta crisi chè l’ha ciapèe tótta l’Europa, e nueter Talian e quî chi stan in Grecia a duvram fèr i sacrifézi piò gròs e risparmier anch a tevla; sól che lor i en abituèe a magnèr furmai e uliv, nueter invece turtlèin e zampóun.
Mò fàmnes ‘na ragioun perchè anch la Mérica l’è andèda in crisi, tant ch-i l’han paragonèda a l’Italia. Difati lor i han el banchi che-l faléssen e tra poch a gl’avram anca nueter, lor i aviven le torri gemelle, adesa le torri gemelle a gl’avam anca nueter in fanda a Ciro Menoti, lor i han un presideint négher da la nascita, nueter a gh’avam un séndech négher da la rabia perché da Rama i gh’han taièe i viver e a-n sà piò cuma fèr per tgnir in pèe la baraca.



Sgor.: Per mè i noster ministrador ed Rama i han fat bein a srèr i rubinat, set tè quant’aqua ch’andeva via. Basta con gli sprechi, basta autoblù, basta agevolazioun a la casta, anch in comuna bisàgna chi lavoren de piò, e i faghen meno ciacher.

Sand.:Per l’aqua a-n n-é ménga un problema, a gh’avam qualla ed Sàcia che tra l’altro a pèr ch’i s-la daran da bàver fandla passèr per aqua minerel, mò s’a-n riva ménga i sold cuma farani a finir i lavor in piaza d’èrem? I Mudnés i n’han pin el scatli ed paghèr di tichet o parchegèr a cà ed Dio per gnir in ceinter. Sgnor asessor a la viabilitè,gh-la cavàmia st’an a risolver al problema e a dèr ai Zemian un post per l’avtomobil atés al Dom?

Sgor.:Ai posteri l’ardua sentenza.

Sand.:A capés ch’a-n n’è ménga un problema facil da risolver. Alora mè a gh voi dèr un cunséli: al prova a pensèr ai parcàg’ come chi fossen di apartameint e dato che col “piano casa” a-n vàd l’ora ed fèren èter 2000, al màtta bein in cantér “un piano auto” dato che mè e lò a savam bele, che qui dal Novi Sad i-n sran brisa abasta.
Al guerda che mè al teign d’oc’ e s’a-l sbaglia ‘sta prova chè, a-l pol màtter via l’idea ed tór al post ed Giorgio.
A-m vin in meint che la stmana passeda a i ho incrusèe in ceinter un turesta tedasch ch’a-l zerchèva un parcag’ in piaza Ráma e tótt rass da la rabia al sbraièva:” Mò che città essere questa, io stare da venti minuti qua spettare parcheggio!” A gh’ho dét:
”Veh,sta bein chèlem magna strudel, nueter Zemian ch’a spetàm ed parchegèr in ceinter l’è piò ed vint an. Dap a-m sun penti perchè avam d’éser gentil coi turésta ch-i vinen a visiter la nostra bèla zitê.A proposit ed turésta a-i ho sintî che i noster ministradór i han méss a pagameint i cèso pùblich cun di orari acsè struzèe che bisgnarà dir a qui ch’i vinen da fóra ch’i s disimpágnen préma d’arivèr a Mòdna s’i n vólen ris’cèr ed pissèr’s adòs.

Pulo.: Beh mò Sandroun!?

Sand.: E po’, sgnor ministrador a m’avî da spieghèr un èter quel: cum’èla ch’a fèe el riparazioun tótt insàm? Avam apeina fini cun la Ghirlandèina e adesa a gh’avam in cura al Dòm e l’Academia; ma cs’a gh fàmia vàder a chi vin da foràvia: la Bruseda e al camein dla pèlta? Mitiv mò d’acord.... i noster caplavor quacèi un a la volta se no invece che la zitè di monumeint patrimoni ed l’umanitèe a dvintaram la zitè di cantér, propria adesa che cun cla storia ed cla sóra in tv i han fat vàder tót i angol piò bê ed Mòdna…… cum’a-s ciamel Pulonia cal film..

Pulo.: “ Che Dio ci aiuti”

Sand.: Ecco ,sè, perchè a n’avam propria bisàgn! A vliva anch dir, a proposit dal Novi Sad, che a- i ho savù seimper dal foi che in dal fèr al bus i han catèe ancàra intér al scheletro d’un ragazol roman dl’etè de Sgurgheghel

Sgor.: Eh!!! propria cumpagn a mè ?

Sand.:Propria cumpagn cumpagn no. Lò, per eseimpi, a-l gh’aviva al zervèl,meinter tè... a gh’ho di dóbbi. Po’ lò i l’han mess al Museo e cataloghèe come tardo antico, meinter tè t-è un tardo modéren.

Sgor.: Popà…!

Sand.:Certo Mudnés che girer per Mòdna dal nuvitè a s’i-n vad pochi. Mò che fin han-i fat tótt chi proget ch’impiven la bàcca di noster ministrador? Nissun descàr piò di lavor per màtter a nov piaza Mazzini e piaza Mateoti, dal Museo in dla cà ed Pavarot a-n se sà piò gninta, e a-n gh’è nuvitèe gnanch per l’ex azienda e per el fonderî ed Mòdna.A-i-ho sól ‘na bouna nutézia da dèrev: al dés ed mèrz a-s inaugura al museo “ casa Enzo Ferrari “ch’l è po’ al museo dedichèe al commendator e a l’avtomobilisem sportiv. Per la piscina in dal parco Ferrari i disen ch-i han lasè pérder perché i-n gh-han menga i sold per impirla d’aqua, mò lè i rimedien perché i gh mitran deinter al bilanc’ dla Cumuna ch’a-l fa aqua da tótt i cantoun. In compeins i s’han impruméss che in dal 2012 i andran in funzioun a San Cateld dû fóren crematori, acsè i Mudnés i-n n’avran piò bisàgn d’ander in trasferta a Pèrma o a Frèra per fèr dla zandra.

Al problema a srà che con dû fóren crematori e trî impiant per la brusadura dal rósch, su Mòdna a gh gnarà ‘na càpa d’inquinamèint che i Zemian i duvran girèr cun la mascarèina e la bombola dl’osigen dedré da la scheina…..l’important però l’è che al giuvidè i tègnen la machina luntan dal ceinter; a capirî, bisagna ch-a mantgnáma l’aria pulida.

Pulo.: Mè, Sandroun, quand a mór a voi te-m port al Terra Cielo. Dio che meravia!!!Cuma giva cla pubblicitèe..il più bel posto per dirsi addio; peinsa ch-i gh’han fat anch un bar e un ristorant .

Sand.: Bein cs’a s’i-n fal ed tótt cal lavor lè un ch-l’è bele mort.

Pulo.: Mò dai Alessandro, i l’han fat per i pareint e i amigh del caro estinto

Sand.: Va bein Pulonia, alora fám acsè: quand e-t mór, a-t port al Terracielo però mè a vagh a magner da Ermes.

Pulo: Mè a vói éser cromeda anch s-a m’indespiès che-l vaghen brusèdi tótti chel bèli casi da mort che-l càsten ‘na mócia ed sold.

Sand.: Pulonia mò i-n li brusen menga, i gh cambien sól la fróda e pò gl’en bèle prounti per un’èter inquilein.


Sgor.: Mò che poesia; cambia bein discors, popà.

Sand.:Dounca, Mudnés, in campagna la va seimper péz, già tant a-gh sam abituèe. L’an pasèe cun l’istèe ch’a-n finiva piò le stèe un mèż disaster.
Col ziválli e al langóri a gh’avam arméss, cun l’urtaia avam fàtt ‘na pata, a gh sam saltèe fóra un po’ cun l’óvva e al furmintoun mò a dirla s’cèta a s-é lavurèe dimandi e ciapèe poch.
A sperèva in dla pulaia, mò da quand Silvietto, al mê galàtt piò gross, l’ha dê el dimissioun la produzioun di óv la s è fermèda; allora per evitèr al falimèint a m’è tuchèe màtter in dal pulèr soquant gallàtt di provata esperienza tecnica. Bé,a-n ghe chérdrî menga: dap pòch el galein égl’han turnèe a màtter zà, sól che per via dal sforz égl’én armèsi tótti seinza el pann.
Sgor.: Difati, e-l gh han tótti al cul plèe.

Sand.:Mudnés preparàmes, la crisi la srà langa, a s’aspeta un period di lacrime e sangue, occorre ridurre le spese per al bein ed la nazioun. Tulam l’eseimpi dal nóv presideint dal Cunséli ch’l ha decis ed rinuncer al sô stipendi per salver l’Italia. Puvràtt anca lò. Mè a-n sò cum’a-l farà a campèr con sól al tre pensioun ch-a gh è armès.
Zemian a sam in caduta libera . A cala i post ed lavor, a cala el pensioun, a cala i sold in bisàca, mò dê ameint a Sandroun, tiràmes sò el mandghi, stricam la zengia, lavuram piò che prémma e a-s turnaram a màtter “l’elmo di Scipio” per fèr vàder a tótt chi sam nueter Italian a la facia ed chi galóster di Frances e’d chi tognari di Tedasch ch’i craden ed cmander l’Europa. Fratelli d’ Italia, l’è ora che l’Italia si ridesti. L’unich quel ch’ a-n cala menga l’è la criminalitè anch perché nueter a n’avam dô: qualla organizzèda e qualla disorganizzèda .
A crass i furt in del cà, al tróffi, al violeinzi, la paura e i boun da gninta, specialmeint quì ch’i-s vistésen da poliziot o da impieghèe ed l’Hera per gnir’t in cà e rapineret.

Sgor.: Popà a gh è anch i fint vigil urban, qui cun davanti cal tvaiol zal ch’i giren per Mòdna fand finta ed gninta e po’ a la mótta i-t dan del multi da comunioun.

Sand.: Qui lè purtropp i en vera; i en i ausiliari del traffico, cal mèzi gafi che-l fan el rapini autorizèdi. Sgnor Questor,a-l souna mò la carica countra la mèlaveta, basta tolleranza zero, a-gh vól qualla sotto zero e quand a-i ciapèe mandei in Siberia, èter che carceri moderne cun televisioun a culor, trî past al dé e dólz a la festa. E po’ cus’è-la cla nuvitèe dla nova minéstra ch’la vól avrir i cancé del persoun e màtter fóra i delinqueint per via che in galera i en tròpp stréch? Mè a-n n’ho menga studièe dimandi, mò cla volta ch’a-m nasé ‘na bèla cuvèda ed ninein, a-n n-i- ho menga lasèe fóra dal srai, a-i ho slarghèe al cius. E gh vól tant a capirel?

Pulo.: Sandroun, posia dir dô paròl anca mè?


Ragazóli cuma stèv? Mè a sun ràtta, menga a causa degl’artrit, che cun quilli lè ormai a l’ho tòlta pérsa, a m’è gnû sò la fótta per la moda. A l’an dlà i han lancèe al viola ch’l è al culor dla passioun ed Crést, a l’an passèe al négher ch’a pariva ch’a fossen tótti vadvi, st’an al gris... va bein che al grigio va su tutto, ma è un colore spento. Per quilli ch’i-n n’én menga vèci dal tótt, come mè, a gh vól del tinti piò vivi che l s’aiuten un poch; un bel ràss per esempi anch s l’è un culor ch’a-l và seimper meno ed moda.
A l’eter dè la mè petnadora la m’ha cunvint a cumprèrem un pèra de stivai che st’an i van tant, ”proteggono le caviglie” la fa, mò mè piò che’l cavcèli a-m pràm ch’i-m quàcen el veini varicosi. Lonedè indré al merchèe, a m’i-n sun pruvèda un pèra a tach bas.... mò i m’intrumbunèven ancàra de piò...Qui a punta cun la zeppa e tacco 18 i me steven benissim ma tótt el volt ch’a-m girèva a tuliva al trapéch. Alora a-i ho lassèe perder e a-m sun cumprèda un bel pèra ed pulachein ch’a stagh piò comda.
Comunque, ragazóli, i-v sinti la bela nuvitèe? Mario, al professor, l’ha riscatèe nuetri dann e a-l n’ha vlû tre al guéren. Mò vliv màtter la nostra sensibilitèe. Guardèe la Fornero, che in dal dmandères tótt sti sacrifézi la s’è infin amagunèda.....

Sand. Sè, la s’ha’ dê al boun eseimpi , préma l’ha zighèe lè, po’ la s’ha fat zighèr nueter.

Sgur. Popà possia dir quel anca mè ai mê amigh sportiv?


Sand.: Vót descarer dal Modna? Ed desgrazi e brótt lavor a n’avreven bele dét abasta.

Sgor.: Amigh Mudnés, tifos cun la tèsra e tifos cun al magoun, st’an per al Mòdna l’è un an ed festa. l canarein i cumpéssen zeint’an e la Societè l’è adré a organizer ‘na festa cuma-s dév. L’ha pinsèe propria a tótt e l’a-n n’ha menga badèe al spesi per cumprer léber, calendari, arloi e gagget.... Pchèe chi aven fat economia in qual ch’a cuntèva de piò..... in di zugador!!!
Sgnor presideint, lò ch’a-s n’intand d’energie rinnovabili, al váda bein d’arnuver in dal Mòdna la voia ed vinzer e ueter canarein zerchèe d’a-n fèr brisa i gabian, ch’a gh sun abasta mè, per quindi strulghèe quall ch’a vlî per cavèregh fóra i pèe ma a duvi vinzer, s’a-n vli scurnèrev n’ètra volta cun i noster cusein ed Ráz in serie C. Al timoun dla nèva zala e blò adèssa a gh’è un nóv cmandant, Agatino Cuttone. A speràm che almeno lò a-gh capéssa quèl di rótte e ‘d navigazioun, perché di caioun ch’i mòlen el berchi inzémma ai giaroun a n’avam vést abasta.

Sand.: É-t cunteint adèsa? A speràm ch-i t’ascolten. Dai mò Pulonia ch’andam vers cà .

Pul . Sè, andam,…. a turnam po’ dmanga a fèr spesa in ceinter adèsa ch’a-i ho savu che i negozi i tgnaran avért anch a la festa.


Sandr. ‘Sa dit ? Mò i comerciant éni po’ d’acord?Va bein andèr incounter ai biságn dal popol, ma da quand al mánd l’è mánd, la festa l’è fàtta per arpunsères e stèr in famía.

Pul.: A sun propria d’acord tégh, a-n gh’è piò religioun!!

Sand.: Csa vot, al trop savér a-l fa cunfander! Préma d’andèr via a vói mandèr un salut al nóv questor, Giovanni Pinto, ch’a-l gh’avrà al sô da fèr chè a Mòdna ma a sun sicur ch’a-s catarà bein come tótt chi èter ch’i en pasèe dedchè.E a brazàtt cun al questor a gh mátt anch al nóv presideint dal tribunèl,Vittorio Zanichelli,ch’a salut e a gh augur boun lavor cun la speranza ch’a-l completa l’opera ed la Polizia;ch’a-l lasa in galera i malviventi.E cuma posia descurdèrem dal colonel Michele Pallini,nóv câp ed la Finanza,ch’a- l dév stàner qui ch’i ruben ai galantam.A-n sam ménga a Cortina o a Ráma ma forse un’uciadèina la starév bein dèda anch in dla nostra Provincia.E boun lavor,che a gh n’è sicur da fèr. Un salut anch ai noster ministrador specialmeint a Giorgio che stetr’an al lasarà la pultrouna da sendech, almeno a cràd... set quel tè Sgurgheghel?

Sgor.: Me a so che al mandè dal noster sindegh al va fin al 2014 anch se a-i ho sinti, chè in piaza, dla geint ch’la descuriva e un a-l giva che Giorgio è un sindaco scadente

Sand.: Povra neuter, che fiol a gh’avam...Quand a peins a cla not ch’a l’avam més insàm a srev stèe mei ch’a fóssa andèe a ciaper la bala a l’osteria.
A m’arcmand: stèe bein Zemian e a-n v’intulidi se al mand al và a l’arvérsa e la crisi l’è langa; pinsèe a la famía, a la salut e a nascander i sold, s’a-v n’è armès perchè s’a dê ameint ai politicant e ai banchér a-v catèe in bulatta dal tótt in un dét e fat. A proposit a-m vin in meint cal mè amigh ed Nunantla, ch’a l gh ha seimper voia de scherzèr, che a l’èter dè al fà mégh:”Veh Sandroun, al sèt perchè davanti al banchi a gh’è seimper tanti guèrdi”? E mè:”Mò mè no”. E lò:”Per a-n lasèr scapèr I lèder ch’a gh’è deinter”!! E cun quasta andam daboun: Mudnés, come seimper sò da la testa e a m’arcmand, tgniv stréch a la piopa ch’l’è pò cla piopa elta e sàcca piantèda in dl’umbreghel ed Mòdna e ch’l’a-s ciama Ghirlandèina!!